Kaartviewer (laden kan paar seconden duren)
Voorburg is een voormalige gemeente onder de rook van de gemeente Den Haag. Om tegenwicht te bieden aan deze grote buurstad is Voorburg in 2002 gefuseerd met het naastgelegen Leidschendam. Inmiddels zijn Voorburg, Leidschendam en Den Haag zo naar elkaar toe gegroeid dat het in het stadslandschap moeilijk te zien is waar de één begint en de ander ophoudt. De gemeentegrens van het 19e eeuwse Voorburg liep grotendeels synchroon met bestaande watergangen. Zo fungeerde de Vliet als zuidelijke grens, werd het westen begrensd door het Trekvliet en vormde de Schenk in het noorden de grens met Den Haag. Alleen de oostelijke grens was iets minder duidelijk zichtbaar. Deze liep ongeveer ter hoogte van de Noordelijke Randweg. Voorburg is net als Den Haag ontstaan op een strandwal. De plaats bestond voor lange tijd uit een kleine kern aan de Vliet met daaromheen een groot areaal aan agrarische gronden. Parallel aan de Vliet liepen de Voorweg (nu Westeinde/Oosteinde) en de Agterweg (nu Parkweg/Prinses Mariannelaan), waarbij de Voorweg te beschouwen was als belangrijkste as. Ter hoogte van de kern ging de Voorweg over in de Heerestraat om na de kern weer verder te gaan als Voorweg. Rondom de Heerestraat was in 1812 de meeste bebouwing gerealiseerd. Deze bebouwing strekte zich verder uit langs een paar haaks op de Heerestraat gelegen steegjes. Vaak waren deze van beduidend lagere orde, getuige straatnamen als Franseslop en Wielemakersslop. Buiten de centrale kern waren nog een paar andere bebouwingsclusters aan de Voorweg te vinden. Een van die clusters lag achter de huidige Fonteinkerk en een ander lag nabij de huidige Rembrandtlaan. De Voorweg werd verder gekenmerkt door de aanwezigheid van vele landgoederen die bekroond werden met schitterende monumentale villa's. Sommigen daarvan beschikten over statige oprijlanen, zoals Hofwijck en Essesteijn. Tweede belangrijke as in de gemeente Voorburg was de Broeksloot. Deze sloot lag parallel aan de Voorweg iets verder in de polder. Langs de Broeksloot waren enkele tientallen boerderijen gebouwd. Deze werden allemaal voorzien van eigen namen, waarbij het soms voorkwam dat de naam was afgeleid van het meest nabijgelegen landgoed.
De Oude of Martinikerk vanuit de Kerkstraat (voorheen Kerklaan)
De groei van Voorburg Vanaf het begin van de 20e eeuw kwam de groei van Voorburg goed op gang. Deze groei was net als in de naastgelegen plaats Rijswijk voornamelijk geïniteerd om wat meer massa te krijgen. Men voelde de hete adem van Den Haag in de nek en wilde op deze manier voorkomen dat deze stad de gemeente zou annexeren. Deze vrees was niet geheel ongegrond, want Den Haag was al bezig met een opmars op het Voorburgse grondgebied. In het westen nam Den Haag een groot stuk land rondom kasteel Binckhorst over met het doel om hier een industriegebied aan te leggen. Daarnaast zorgde de aanleg van het spoor tussen Amsterdam en Rotterdam voor een grenswijziging in het noorden. De Schenk was niet langer de grens tussen Den Haag en Voorburg, maar het spoor. De Voorburgse groeispurt startte in de nieuwe oksel van het resterende grondgebied op de plek waar de twee spoorlijnen elkaar kruisten. Dicht tegen Den Haag aan zodat de buurman niet stiekem nog wat weilandjes kon claimen. De Oostindische Laan (nu Laan van Oosteinde) vormde de nieuwe grens van de bebouwde kom. Hoewel het vanuit Voorburgs perspectief logisch was om hier te bouwen, leek het meer op een uitbreidingswijk van Den Haag. De samenhang tussen de oude kern en de nieuwbouwwijk was minimaal. Later werd de nieuwbouw in fases verder doorgetrokken over het agrarische land en werd in een relatief hoog tempo het hele Voorburgse grondgebied volgebouwd. Bij deze uitbreidingen werden bestaande landschappelijke elementen niet altijd gekoesterd, dus deze zijn veelal verdwenen. Naast de oude kern resteren een paar villa's van de landgoederen. De boerderijen langs de Broeksloot zijn op een enkeling na geheel verdwenen. Alleen de boerderijnamen hebben de bouwwoede doorstaan. Deze namen leven vaak voort in straatnamen. Kaartviewer De kaart geeft een inkijkje in het Voorburg van 1812. Via de lagenlijst (knop rechtsboven) kunnen kaartlagen worden aan- en uitgezet. Wanneer je terrein1812 uitzet en pand1812 aanzet dan wordt alleen de bebouwing van 1812 zichtbaar. Op deze manier kun je de historische situatie enigszins vergelijken met de actuele kaart. Bron kaart: Minuutplans Kadaster (1812)